Прадмова рэдактара да 22-га нумара часопіса

Editorial  (magazine“CULTURE, NATION”, November 2018, issue 22, p.8-10)

Добры дзень дарагія чытачы!

11 лістапада 1918 года скончылася першая сусьветная вайна.

11 лістапада 2018 года ў Парыжы чалавецтва адзначыла гэты стагодні юбілей.

Пра падзеі гэтай ахвярнай для людзей вайны напісана шмат гістарычнай і мастацкай літаратуры. Не заглыбляючыся ў апублікаванае, я проста вырашыў прыпомніць – што мяне звязвае, хоць нейкім чынам, з тымі даўнішнімі сумнымі падзеямі. Адразу падумаў пра сваіх дзядоў і іх сем’і, на жыцьцё якіх прыпаў той зусім не радасны час; кароткія нататкі “Памятаючы продкаў” вы знойдзеце напачатку часопіса.

Здавалася б, прайшло цэлае стагоддзе, калі перасталі грымець гарматы як на еўрапейскім кантыненце, так і па ўсіх кутках нашай зямлі, а памяць людская не можа забыць той страшнай вайны. Тым больш, што за гэтыя 100 год адбылася яшчэ адна вайна – ІІ-я сусьветная і шмат іншых, не такіх маштабных. Як быццам чалавецтва вывучыла ўрокі з тых войнаў ХХ-га стагоддзя – заключаны розныя мірныя пагадненьні, ваенныя дамовы, напісаны мемарандумы – а пагроза новай   ІІІ-й сусьветнай вайны стаіць на парозе.

І гэты парог, гэта мяжа паміж ваюючымі мірамі зноў паўстае на беларускай зямлі. Беларусь апынулася, як і раней, у эпіцэнтры барацьбы паміж Усходняй\Еўразійскай і Заходняй цывілізацыямі. Мы прытрымліваемся ідэі, што Беларусь разам з Украінай, складаюць Заходне-славянскую цывілізацыю, якая існуе з 13-14 стст.  Сёння Украіна з баямі вырываецца з абдымкаў расійскай імперыі, а вось Беларусь маскавіты хочуць “перацягнуць” бліжэй да Уральскіх гор і пакінуць там яе магчыма назаўсёды – у Еўразійскай цывілізацыі.

Спробы сёняшняга ўраду праводзіць многавектарную знешнюю палітыку, дыверсіфіцыраваць гандлёвыя патокі, упіраюцца ў ціхія і грозныя дзеяньні Расійскай імперыі. Сапраўды, Расія можа ў любы момант паставіць беларускі народ на калені, зрабіць Беларусь-краіну калоніяй, суб’ектам РФ – ці то перакрыўшы доступ да энэргіі (нафта, газ, АЭС), ці то запусціць “зялёных” чалавечкаў. Падзеі апошніх месяцаў сведчаць аб узрастаючай напружанасьці паміж Беларусьсю і Расіяй, а спробы праводзіць нейкія тактычныя гульні з Расіяй вельмі небяспечныя і могуць кепска скончыцца, не вызначыўшы стратэгічных мэтаў для беларускай нацыі.

Так, у сярэдзіне кастрычніка 2018 года на рэгіянальнай канферэнцыі ў Магілёве сп. Лукашэнка кажа сп. Пуціну, што Магілёў гэта ну амаль што зусім расійскі горад, праз тыдзень на сустрэчы са сп. Парашэнка ён амаль тое ж заяўляе, што Гомель, ну, гэта амаль што украінскі горад. У тым жа месяцы, за нечаканай фразай памочніка сакратара па нацыянальнай бясьпецы ЗША сп. Мітчэла, што Грузія, Украіна і нават Беларусь (?!!) могуць быць фарпостам супраць імперыялістычнай палітыкі Расіі, паследавалі дзве супрацьлеглыя заявы сп. Лукашэнка: а) калі ў Польшчы будзе размешчана амерыканская база, то і мы (з Расіяй) вымушаны будзем нешта ў сябе размясціць; б) пасля прыезду амерыканскіх аналітыкаў у канцы кастрычніка пайшлі фразы аб значнасці еўрапейскай бяспекі і важнай ролі ў гэтым ЗША. І гэта ўсё толькі на  працягу двух тыдняў. А месяц перад гэтым у Беларусь прыязджаў міністр абароны Расіі сп. Шойгу і заключаў у Беларусі нейкія чарговыя мілітарныя дамовы. Без дапамогі з боку заходніх краін зберагчы нейтральнасць і незалежнасць Беларусі будзе вельмі цяжка і нават немагчыма.

У сувязі з вышэйсказаным рэдакцыя вырашыла размясціць нядаўна апублікаваны на англійскай мове артыкул пра месца Беларуска-украінскай або Заходне-славянскай цывілізацыі сярод іншых субцывілізацый Заходняй цывілізацыі. У артыкуле вядзецца навуковы дыспут пра недапушчальнасць падзелу паміж Артадаксальнай\Еўразійскай і Заходняй\Лацінскай цывілізацыямі базуючыся на рэлігіі – праваслаўе-каталіцызм.

Сп. Аляксей Федарэнка ў сваім артыкуле дзеліцца досьведам свайго знаходжаньня ў Мексіцы падчас двух-месячнага навучальнага курса па рэстаўрацыі і кансэрвацыі камня і ўсіх вырабаў з яго. Такія курсы рэгулярна праводзяцца пад эгідай UNESCO. На гэты раз курс быў арганізаваны ў прыгарадзе Мехіка, у манастыры Чурубуска, які быў пабудаваны на месцы былога дагішпанскага паселішча. Аўтар апавядае як пра бытавыя пытаньні жыцьця ў мексіканскай сталіцы, так і робіць кароткі гістарычны экскурс ў падзеі, што адбываліся ў гэтай мясцовасці у 16-19 стст.

Эсэ сп. Юрася Шамецька прысвечана развагам аб беларускай эміграцыі ў сучасны перыяд. Аўтар прыходзіць да высновы, што эміграцыя ў перыяд глабалізацыі уяўляе сабой рух людзей да лепшага жыцця. Аўтар дзеліцца сваімі думкамі аб прычынах міграцыі сваёй сям’і, задаецца пытаннем “А ці варта было з’язджаць?”, расказвае аб высокім узроўні цывылізаванага жыцьця ў Канадзе, аб сваёй адказнасці і ўзаемаадносінах з “карэннымі” канадыйцамі, аб сваё непарыўнай сувязі з радзімай і аб сваёй беларускасці.

Часопіс заўжды з радасцю чакае матэрыялы з радзімы. У гэтым нумары, як і ў папярэднім, мы атрымалі цікавыя матэрыялы з Пастаўшчыны, якія даслаў сп. Ігар Пракаповіч, вядомы краязнаўца, настаўнік, паэт і пісьменнік. Сп. І. Пракаповіч займае актыўную пазіцыю у выхаванні дзяцей, іх любові да роднага краю, у іх пазнаньні гісторыі сваёй малой радзімы. На гэты раз ён апісвае экспедыцыю са школьнікамі ў прыродна-гістарычны комплекс “Крыжоўкі”, размешчаны каля азёр Доўжа і Варанец на мяжы з Мядзельскім раёнам. У выніку праведзеных даследаваньняў удалося сабраць дадатковы матэрыял і вызначыцца з магчымым стварэньнем турысцка-экскурсійнага маршрута.

У раздзеле, прысвечанаму падзеям з культурнага жыцьця беларускіх суполак, падаецца інфармацыя аб святкаваньні 70-годдзя Згуртаваньня беларусаў Канады, аб спектаклі, прысьвечанаму Ларысе Геніюш, які прайшоў у Таронта ў красавіку 2018 года, аб паэтычна-музыкальнай вечарыне ў Атаве ў верасьні і выданьні кнігі вершаў Пётры Мурзёнка “Колеры”, публікуюцца запрашэньні на розныя святы “Камаедзіца”, “Пакровы”, “Дзяды”,  дасланыя сп. Алегам Рудаковым з Іркуцка. Тое што робіць сп. А. Рудакоў у Іркуцку варта прыкладу для многіх беларусаў не толькі ў замежжы, але і на радзіме. Мы ведаем, што шмат культурных, традыцыйных сьвятаў праводзіцца ў розных кутках Беларусі – часопіс “Культура. Нацыя” з радасьцю будзе публікаваць інфармацыю аб такіх падзеях беларускага жыцьця.

У паэтычнай частцы часопіса змяшчаюцца “Менскія вершы” Юрася Шамецькі і паэма “Бела Русь”, Пётры Мурзёнка.

Часопіс “Культура. Нацыя” вельмі ўдзячны сябру рэдкалегіі сп. Сяргею Панізьніку за дасылаемыя, каштоўныя матэрыялы, дапоўненыя архіўнымі, унікальнымі здымкамі. У гэтым нумары мы публікуем яго нататкі “На беразе жыцця, на беразе Дзвіны”, пра міжнародную экалагічную экспедыцыю, арганізаваную ў 1988 годзе Васілём Цімафеевічам Якавенка – празаікам, публіцыстам, грамадскім дзеячам. Матэрыял гарманічна ўзбагачаны здымкамі з той падзеі. Сп. С. Панізьнік даслаў таксама матэрыялы, прысьвечаныя 180-годдзю з дня нараджэння Кастуся Каліноўскага. Вельмі ўзрушана чытаецца пісьмо сп. Вольгі Грыцук, зямлячкі паэта С. Панізьніка, якое ён атрымаў 5 год таму назад, калі сп. В. Грыцук адзначала сваё 90-годдзе. Цяпер, сп. С. Панізьнік віншуе сп. В. Грыцук з 95-годдзем. Часопіс “Культура. Нацыя” далучаецца да гэтага віншававання,  зычыць сп. В. Грыцук усяго найлепшага, і далучае ў нумар часопіса копію пазначанага пісьма сп. В. Грыцук. Сп. С. Панізьнік даслаў яшчэ іншыя юбілейныя матэрыялы – да 85-годдзя з дня нараджэння Ніны Янсанэ і да 75-годдзя з дня нараджэньня мастака Валерыя Дзевіскібы.

Прыемнага чытаньня.  Пётра Мурзёнак, галоўны рэдактар часопіса

18 лістапада 2018 года, Атава

Editorial  (magazine“CULTURE, NATION”, November 2018, issue 22, p.8-10)

Dear friends,

On November 11, 1918, the First World War ended.

On November 11, 2018, the mankind commemorated the centenary of this event in Paris.

The sacrifice of people during the war described in numorous historical and artistic literature. Do not touching all those published, I just decided to recall what connects me, at least in some way, with these past sad events. At once, I thought of my grandparents and their families who had to live at that not a joyous time; short notes “Remembering Ancestors” you will find at the beginning of this issue.

It would seem that hundred years has passed after the guns stopped booming both on the European continent and in every corner of our planet, but the human memory cann’t forget that terrible war and its consequences. Especially because in those 100 years, there were another war – II-nd World War and many others in not a such scale. It appears the mankind learned the lessons of the twentieth century wars – signed various peace agreements, military agreements, written memorandum – and the threat of a new III-rd World War is at the door yet.

And this borderline between the fighting worlds again stands on the Belarusian land. Belarus is, as before, in the midst of a struggle between East \ Eurasian and Western civilizations. We adhere to the idea that Belarus, together with Ukraine, make Western-Ruthenian civilization that has existed since 13-14 centuries. Today, Ukraine is fighting to escape from the clutches of the Russian empire, but Belarus Muscovites want to “drag” closer to the Ural Mountains, and leave it there perhaps forever – in the Eurasian civilization.

 Attempts of the current Belarusian government to provide a multivector foreign policy, and to diversify trade flows run into the silent and menacing actions of the Russian Empire. Indeed, Russia may put the people of Belarus to its knees at any time – to invert Belarus country to Belarus colony like a subject of the Russian Federation by blocking access to energy (oil, gas, nuclear), or importing “green” men. Recent events show the increasing tension between Russia and Belarus, and the attempts to carry out some kind of tactic games with Russia are very dangerous and can be finished badly without defining strategic targets for Belarusian nation.

As example, in the middle of October 2018 at the regional conference in the city of Mogilev Mr. Lukashenko says to Mr. Putin that Mogilev is … well, almost entirely Russian city, a week later at the meeting with Mr. Poroshenko,  he states almost the same saying that Gomel … well, it’s almost a Ukrainian city. In the same month, an unexpected phrase, by the US Assistant Secretary of National Security Mr. Mitchell, that Georgia, Ukraine and even Belarus (?!!) can be an outpost against Russian imperialist policies followed by the two opposing statements of Lukashenko: a) if American military base will be placed in Poland, then we (with Russia) will be forced to post something in Belarus; b) after the arrival of the American analysts at the end of October, he talked about the importance of the European security and the important role of the United States. And all this happened only during two weeks. A month before, the Russian defense minister Mr. Shoigu came to Belarus and signed some regular military agreements. It is evident that without help from Western countries it will be extremely difficult or even impossible to protect the neutrality and independence of Belarus.

In connection with the above editorial board decided to place the recently published article in English by P. Murzionak about the place of the Belarusian-Ukrainian or Western-Ruthenia civilization among other sub-civilizations of the Western civilization. The paper debates the inadmissibility of the division between Orthodox \ Eurasian and Western \ Latin civilizations based on religion – Orthodoxy versus Catholicism.

Aliaxey Fedarenka, in his article, shares his experience being in Mexico-city during a two-month training course on the restoration and conservation of stone and all its products. These courses are held regularly under the auspices of UNESCO. At this time the course has been organized in a suburb of Mexico City, in Churubusco monastery, which was built on the site of the former settlement before Spanish era. The author tells about everyday life in the Mexican capital, and makes a brief historical excursion into the events that occurred in this area in the 16-19 centuries.

Essay of Yuri Shametska devoted to arguments about the Belarusian emigration in modern times. The author concludes that emigration in the period of globalization is the movement of people for a better life. The author shares his thoughts about the reasons of his family migration, asks “And was it worth to go?”, talks about the high level of civic life in Canada, about his responsibilities and relationship with the “indigenous” Canadians, of his close connection with homeland and his Belaruskasc.

The magazine is always happy waiting for materials from the homeland. In this year, as in the previous one, we received interesting information from Pastavy region sent by Igar Prakapovich, a well-known local historian, teacher, poet and writer. I. Prakapovich takes an active role in raising children with their love for their land and with their knowledge of the history of his small homeland. This time, he describes an expedition with students in the natural and historical complex “Kryzhouki”, located near the lake Douza and Varanets bordering Myadzel district. As a result of the research it was able to collect additional material and to determine the possible creation of tourist routes.

In the section devoted to the events of cultural life of Belarusian organizations, a number of information is provided: about the celebration of the 70th anniversary of the Canadian Belarusian Association (ZBK), about performance dedicated to Larissa Heniyush, which was held in Toronto in April 2018, a poetic and musical party in Ottawa in September and presentation of book of poems “Kolery” (“Colours”), about various holidays in Irkutsk, “Kamaedzitsa”, “Cover”, “Santa”, sent by Aleg Rudakou. What makes Mr. Rudakov in Irkutsk is an outstanding example for many Belarusians not only abroad but also at homeland. We know that a lot of cultural, traditional festivals held in different parts of Belarus – the magazine “Culture. Nation” will be happy to publish any information about these Belarusian events.

The poetry section of the issue contains “Minsk poems” by Yuri Shametka, and poem “Belaya Rus”, by Piotra Murzionak.

The magazine “Culture. Nation” is very grateful to the editorial board member, Sergey Paniznik for his valuable materials, supplemented by archival, unique pictures. In this issue we publish his notes “On the shore of life, on the bank of Dzvina” – about the international ecological expedition in 1988 organized by Vasily T. Yakavenka, novelist, publicist, public figure. The material harmoniously enriched with photos from the event. S. Paniznik also sent materials on the 180 anniversary of the birth of Kastus Kalinouski.
He provided as well a very touchy letter from Wolga Grytsuk he received 5 years ago, when W. Grytsuk celebrated her 90th anniversary. Now, S. Paniznik congratulates his compatriot, Mrs. W. Grytsuk with 95th anniversary. The magazine “Culture. Nation” joins to these congratulations wishing W. Grytsuk all the best, and attaches to the issue a copy of this letter. S. Paniznik sent other materials – to the 85^th anniversary of Nina Jiansane, and to the 75th anniversary of the birth of the artist Valeryj Dzeviskiba.

Please, send  your comments and remarks to the address: chasopis.sakavik@hotmail.com

Wishing you pleasant reading.

The magazine Founder and Editor,

Piotra Murzionak

November 18, 2018, Ottawa

Categories: Слова рэдактара