Уладальнік найвялікшай калекцыі гістарычных фатаздымкаў Магілёва жыхар Нямеччыны Алег (Давід) Лісоўскі напісаў гісторыка-прыгодніцкі раман пра родны горад.

Аўтар расказаў Свабодзе пра зьбіраньне фатаздымкаў, літаратурную творчасьць, назваў прычыны сваёй эміграцыі і ўмовы вяртаньня.

27 лістапада Алег Лісоўскі ў выставачнай залі Музэю гісторыі Магілёва прадставіў свой беларускамоўны раман «Кніга», над якім працаваў два гады. Па яго словах, у творы адчувальны ўплыў Уладзімера Караткевіча і Стывэна Кінга.

Сьцісла пра Алега (Давіда) Лісоўскага

• 35 гадоў. Жанаты, мае траіх дзяцей.
• Нарадзіўся ў Магілёве. Вучыўся ў мясцовым ліцэі № 3. Скончыў Беларуска-расейскі ўнівэрсытэт.
• Зь Беларусі зьехаў у 23 гады. Жыве ў Баварыі. Працуе ў сфэры інфармацыйных тэхналёгій.
• Зьбіраць фатаздымкі старога Магілёва пачаў са школы.
• Пераклаў на беларускую мову кнігу ўспамінаў пра лягернае жыцьцё ў Магілёве ваеннапалоннага салдата Вэрмахту Губэрта Грывэла.

На фатаздымкі Магілёва патраціў 10 тысяч эўра

Алег кажа, што гісторыя яго прыцягвала зь дзяцінства, ён марыў стаць археолягам, але вывучыўся на праграміста. Цяпер сябе называе «інтэрнэт-археолягам» і шукае сьведчаньні мінулага ў сеціве.

Па яго словах, за дзясятак гадоў ён сабраў калекцыю з 900 арыгінальных здымкаў і 2100 копій. Яна найбольшая зь вядомых, яе можна праглядаць у інтэрнэце.

«Гісторыя належыць народу, і злачынна яе хаваць пад замком, — лічыць суразмоўца. — Кожны здымак унікальны, бо ім задакумэнтаваны момант гісторыі ці нейкая мясьціна гораду, якой найчасьцей ужо няма».

Алег шукае фатаздымкі ў інтэрнэце, архівах ды музэях. Арыгіналы купляе на аўкцыёнах ды ў онлайн-крамах. Кажа, што за дзесяць гадоў патраціў на іх больш за 10 тысяч эўра. Найбольш давялося заплаціць за здымкі, зробленыя ў 1918 годзе — 2500 эўра.

«Часам атрымліваю дапамогу ад неабыякавых аматараў гісторыі, — кажа ён. — Дзякуючы ім удалося папоўніць калекцыю аэраздымкаў, якія цяпер ахопліваюць амаль усе раёны гораду».

Алег прызнаецца, што сродкаў і часу на пошукі дакумэнтаў і фатаздымкаў па агульнай гісторыі Беларусі яму не хапае (хоць па-за ўвагай іх не пакідае), таму перавагу аддае мінуўшчыне роднага гораду.

Чаму зьехаў зь Беларусі і ці зьбіраецца вяртацца?

Алег кажа, што зьбіраўся эміграваць у Ізраіль, але «лёс склаўся так, што апынуўся ў Нямеччыне». У Баварыі ў невялікай IT-фірме адказвае за тэхнічную падтрымку. Па ягоных словах, праца спакойная і дае магчымасьць займацца іншымі ўлюбёнымі справамі.

«Зьехаў, бо была магчымасьць перабрацца ў краіну, дзе можна жыць, а не выжываць», — кажа ён.

На пытаньне пра вяртаньне на радзіму адкажа, калі Беларусь стане «краем спакою і адкрытых магчымасьцяў».

Чаму беларуская мова — родная

Алег называе Беларусь і Магілёў роднымі мясьцінамі, якія заўжды зь ім. Важнасьць ужываньня беларускай мовы зразумеў, калі сябар з Расеі папікнуў — маўляў, яе «высмакталі з пальца» і на ёй ня пішуцца навуковыя працы ды кнігі, прызнаныя па-за межамі Беларусі. Каб не даваць падстаў для падобных заяваў, Алег «з 2010 году ў сеціве карыстаецца толькі беларускай мовай і свае праекты вядзе толькі на ёй».

На прэзэнтацыі раману адзін з наведнікаў пацікавіўся, ці зьбіраецца аўтар перакладаць яго на расейскую мову — каб больш было чытачоў. Тады Алег адказаў, што падумае. У гутарцы ж са Свабодай сьцьвердзіў: расейскага перакладу ня будзе. «Каб і ў беларускамоўным асяродзьдзі былі свае ўласныя цікавыя кнігі, а па-расейску гэтага хапае і так», — тлумачыць ён.

У родным горадзе няўтульна

Алег прызнаецца, што ў цяперашнім Магілёве яму няўтульна, бо цяжка і балюча глядзець, як руйнуюцца і занепадаюць мясцовыя архітэктурныя славутасьці. Ён настойвае, што стары горад можна было ўратаваць, калі б пра гэта рупілася ўлада і каб самі гараджане не былі абыякавыя.

Магілёў штогод губляе сваё непаўторнае гістарычнае аблічча, і гэта жудасна, — кажа суразмоўца. — «Таму я не хачу наведваць свой родны горад».

Пачынаў кампутарную гульню, а выйшаў раман

Думка напісаць раман зьявілася, калі Алег карпеў над сцэнарам кампутарнай гульні па гісторыі Магілёва. Сюжэт выходзіў загадкавы ды містычны.

«Падчас працы я зразумеў, — кажа ён, — што атрымліваецца сама па сабе цікавая гісторыя для кнігі. Я закінуў ідэю з гульнёй і пачаў пісаць раман па распрацаваным ужо сцэнары».

На прэзэнтацыю рамана ў выставачную залю Музэю гісторыі Магілёва прыйшло больш за 100 чалавек. Аўтар прадстаўляў свой твор праз інтэрнэт.

«Кніга» выдрукавана ў Гомлі накладам 200 асобнікаў. Яна ілюстраваная 16 графічнымі малюнкамі магілёўскага мастака Ігара Адамовіча. Аўтар кажа, яны дадаюць раману рэалістычнасьці.

Шляхам Караткевіча і Стывэна Кінга

Алег кажа, што жыцьцё герояў раману прыпадае на тры «трагічныя і супярэчлівыя» пэрыяды гісторыі гораду. Гэта:

• Вайна ВКЛ з Маскоўскім княствам 1654–1667 гадоў, якая ў беларускай гісторыі названая «крывавым патопам». Тады магілёўцы здалі горад маскоўскаму войску, потым было паўстаньне супраць захопнікаў, а таксама зьнішчэньне казакамі Канстанціна Паклонскага габрэйскай грамады Магілёва;
• Першы падзел Рэчы Паспалітай, усталяваньне ў горадзе расейскай улады ды перадзел сфэраў уплыву;
• Першая ўсясьветная вайна, калі ў горадзе месьцілася стаўка расейскага цара Мікалая ІІ.

Паводле аўтара, гэтыя падзеі «добра апісаныя ў тагачасных хроніках», што дало магчымасьць стварыць «рэалістычны фон да выдуманых падзей».

Па словах Лісоўскага, сваім раманам ён паспрабаваў «разбавіць нудную, перанасычаную псыхалягічнымі і палітычнымі рэфлексіямі сучасную беларускую літаратуру творам больш забаўляльным, падобным да кіно», як гэта рабілі Ўладзімер Караткевіч і Стывэн Кінг.

Алег лічыць, што гэтым пісьменьнікам удавалася «таленавіта спалучаць гістарычную і жыцьцёвую рэчаіснасьць з уласнай фантазіяй, якая выходзіла настолькі жывой, што станавілася часткай жыцьця».

«З часоў Караткевіча мы ня маем нічога падобнага, каб захапляла, зацягвала і выглядала пры гэтым аўтэнтычна і праўдзіва», — кажа ён.