Навукоўцы зразумелі, чаму нашы вясковыя бабулі жылі даўжэй
Усё больш краін укараняюць практыку «ферм старых людзей» — сельскагаспадарчых гаспадарак, дзе пажылыя людзі і нават пацыенты з дэменцыяй уключаюцца ў простую, але карысную працу на зямлі.
Нарвежская пенсіянерка Марыяна Рогстад (Marianne Rogstad) працавала парцье ў гатэлі ў Швейцарыі. На працягу пяці дзесяцігоддзяў яна штодня сутыкалася з рознымі мовамі і культурамі. Пасля вяртання ў Нарвегію жанчыне паставілі дыягназ «дэменцыя», і яна хутка апынулася ў сацыяльнай ізаляцыі. Усё змянілася, калі Рогстад далучылася да «фермы клопату» Impulssenter пад Осла — месца, дзе людзям з дэменцыяй прапануюць працаваць на зямлі і мець зносіны з іншымі.
Як піша ВВС, у 2015 годзе Нарвегія стала адной з першых краін, што распрацавалі нацыянальны план дагляду за людзьмі з дэменцыяй. У яго межах з’явіліся дзённыя цэнтры знаходжання Inn på tunet («на падворку»), або так званыя «фермы клопату» (care farm).
Сёння ўсё больш краін прызнаюць карысць працы ў садзе для здароўя, укараняючы так званыя «зялёныя рэцэпты» — сацыяльна-арыентаваныя заняткі на прыродзе для прафілактыкі і паляпшэння стану пры розных хваробах.
«Зялёныя рэцэпты» павялічваюць фізічную актыўнасць, умацоўваюць сацыяльныя сувязі і зніжаюць стрэс. Гэта спрыяльна ўплывае на артэрыяльны ціск, узровень цукру ў крыві і падтрымку здаровай вагі, зніжаючы рызыку хвароб, што вядуць да дэменцыі», —
тлумачыць Меліса Лем (Melissa Lem), сямейны доктар з Ванкувера і даследчыца з Універсітэта Брытанскай Калумбіі. «Усе ведаюць, што фізічная актыўнасць паляпшае псіхічнае і фізічнае здароўе, але праца ў садзе значна ўзмацняе гэтыя эфекты», — дадае яна.
Навуковыя сведчанні пра карысць працы ў садзе
Сувязь паміж працай у садзе і паляпшэннем кагнітыўных здольнасцяў на працягу жыцця паказалі вынікі даследавання вучоных Эдынбургскага ўніверсітэта. У даследаванні параўноўвалі вынікі тэстаў на інтэлект, якія ўдзельнікі здавалі ў 11 гадоў і паўторна — у 79 гадоў. Тыя, хто рэгулярна займаўся працай у садзе, паказалі значна лепшыя вынікі, чым тыя, хто гэтым не цікавіўся.
«Праца ў садзе патрабуе складаных кагнітыўных працэсаў — памяці, планавання, увагі», — кажа кіраўнік даследавання Джэйні Корлі. Яна тлумачыць гэта эфектам «выкарыстоўвай або страціш» — рэгулярная актыўнасць, якая стымулюе мозг, дапамагае падтрымліваць яго функцыі ва ўзросце.
Іншыя даследаванні пацвярджаюць гэтыя высновы. Напрыклад, даследаванне 2002 года, праведзенае ў ЗША сярод больш як 800 манашак, паказала, што тыя, хто часта ўдзельнічаў у стымулюючых мозг занятках, мелі значна ніжэйшую рызыку развіцця хваробы Альцгеймера.
Японскія вучоныя выявілі, што ўдзел у сацыяльна карысных справах абараняе памяць. А іншыя даследаванні пацвярджаюць, што сумесныя інтэлектуальныя заняткі паляпшаюць не толькі кагнітыўныя функцыі, але і настрой, камунікацыю і сацыяльнае ўзаемадзеянне.
Праца ў садзе, сцвярджаюць вучоныя, асабліва карысная для мозгу. У людзей, якія ёй занятыя, павышаецца ўзровень асаблівых бялкоў, якія дапамагаюць росту і падтрымцы нервовых клетак. Адзін з іх — BDNF — спрыяе развіццю нейронаў, другі — VEGF — паляпшае працу мозгу і памяць.
Даследаванне 2006 года ў Аўстраліі паказала, што штодзённая работа ў садзе зніжае рызыку дэменцыі на 36%, паляпшае ўвагу, памяншае стрэс, зніжае імавернасць падзення і патрэбу ў лекавых прэпаратах.
Сіла прыроды і руху
Знаходжанне на прыродзе само сабою супакойвае. Яшчэ ў 1980-х прафесар Роджэр Улрых (Roger Ulrich), адзін з вядучых экспертаў у галіне медыцынскай архітэктуры, паказаў, што нават від з акна на дрэвы памяншае боль і раздражнёнасць.
Улрых выказаў думку, што такая рэакцыя на прыроду сфарміравалася праз эвалюцыю. У даўнія часы тым, хто хутчэй супакойваўся пасля стрэсу, было лягчэй выжыць. Таму здольнасць аднавіцца ў натуральным асяроддзі стала карыснай для выжывання і перадавалася з пакалення ў пакаленне. Менавіта таму сёння нават кароткае знаходжанне на прыродзе можа палепшыць самаадчуванне.
Паводле даследаванняў, праведзеных у ЗША, людзі, што працавалі ў садзе больш за гадзіну на тыдзень, мелі на 66% меншую рызыку інфаркту, а таксама лепшую шчыльнасць касцей. Такая праца паляпшае рухомасць, вынослівасць, дробную маторыку і мышачную масу.
Праца ў садзе і дэменцыя
Для людзей з дэменцыяй праца ў садзе мае асаблівую каштоўнасць: яна паляпшае настрой, паводзіны, зносіны і функцыянальнасць. «Фермы клопату» для такіх людзей становяцца ўсё больш распаўсюджанымі па ўсёй Еўропе.
Хенрыета Брынгсёрд (Henreitte Bringsjord), адна з кіраўнікоў фермы Impulssenter, перакананая, што праца на падворку дапамагае людзям з дэменцыяй захаваць пачуццё самастойнасці і значнасці.
«Людзі атрымліваюць задавальненне ад выніку сваёй працы», — кажа яна. Акрамя таго, калектыўны характар работ дазваляе людзям, якія маюць цяжкасці з памяццю, лягчэй сачыць за працэсам, бо калі нехта забыў, што трэба рабіць, ён можа паглядзець на іншых — і ўспомніць.
Пры гэтым Брынгсёрд падкрэслівае: нават з улікам усіх даказаных кагнітыўных выгод, самае галоўнае — стварыць для гэтых людзей пазітыўнае, жывое асяроддзе, поўнае зносін і клопату.
«Яны могуць вярнуцца дадому шчаслівымі. Калі сужэнец спытае: «Што ты рабіў сёння?», — яны, можа, і не ўспомняць, але дакладна будуць ведаць, што дзень быў добры», — кажа яна.
Так адчувае сябе і Марыяна Рогстад, якая цяпер тройчы на тыдзень прыходзіць на ферму: саджае гародніну, даглядае кароў і курэй — і знаходзіць у гэтай простай працы сапраўдную радасць. «Тут, на прыродзе, вельмі добра. Намнога лепш, чым сядзець дома», — прызнаецца яна.
КУЛЬТУРА, НАЦЫЯ 
Пакінуць каментар